Kennisbank Groenblauw

Een wadi is een beplante greppel met een doorlatende bodem en een infiltratievoorziening. Wadi’s bergen, infiltreren en transporteren het regenwater en vormen een groen alternatief voor een regenwaterriool.

In normale omstandigheden infiltreert water direct of na tussentijdse berging en staat de wadi binnen 24 uur na een bui weer droog. In exceptionele gevallen, als het water in de wadi tot boven een bepaalde hoogte boven de wadibodem stijgt, voeren kolken op die hoogte in de wadiwand aangebracht en slokoppen genoemd het water direct af naar een drainbuis onderin de infiltratievoorziening. Deze drainbuis ligt over de gehele lengte van de wadi en wordt gebruikt voor snelle waterafvoer bij heftige regenbuien, om infiltratie over een gebied met verschillende doorlatendheden te spreiden en om bij een hoge grondwaterstand het gebied te draineren. Doorgaans worden wadi’s opgedeeld in compartimenten en per compartiment van een regelput voorzien om daarin de maximale berging en de drainagecapaciteit per compartiment in te kunnen stellen.

De uitvoering van de wadibodem luistert nauw: hiervoor wordt verbeterde grond gebruikt en de optimale samenstelling daarvan hangt af van de werking van het watersysteem en de vegetatiekeuze. De grond moet goed water kunnen laten infiltreren (zandrijk) en moet een vruchtbare bodem vormen voor de vegetatie (humusrijk), niet alleen vlak na de aanleg maar ook over de jaren. Belasting en slechte doorworteling, gebruik van zoden gekweekt op slecht waterdoorlatende klei, hondepoep, slecht onderhoud, het laten liggen van bladafval en het overmatig gebruik van strooizout zijn allemaal mogelijke factoren die negatief kunnen werken op het goed functioneren en met name de doorlatendheid van de bodem. Bij maaien bijvoorbeeld moet de belasting van de wadibodem geminimaliseerd worden. Boogaard et al., 2006

In de oorspronkelijke versie van 2000 is de wadibodem begroeid met gras, niet geschikt voor laag Nederland en voorzien van een in geotextiel ingepakt kleikorrelpakket. Tegenwoordig zijn er meer dan 500 woonwijken met wadi’s verspreid over heel Nederland, vooral bloemkoolwijken, vernieuwingswijken en villawijken. Er wordt niet alleen gras maar ook hogere en meer natuurlijke vegetatie toegepast; voordeel is dat deze niet zo vaak hoeft te worden gemaaid, de doorworteling van de bodem bevordert en goed is voor de biodiversiteit. Verder blijkt uit onderzoek dat wadi’s ook bij extreme weersomstandigheden zoals droogte en in laag Nederland met gemiddeld hoge grondwaterstanden en lage doorlatendheid van de grond goed blijven functioneren. En als bergingsvoorziening kunnen bijvoorbeeld ook kratten en dergelijke worden toegepast. Boogaard en Roest, 2020

Groot onderhoud zal nodig zijn als de wadi niet meer goed functioneert. Zo raakt de toplaag in de loop der jaren vervuild door uitloging van de aangesloten verharding en moet deze bij een groot onderhoud gereinigd worden; aanbevolen wordt elke vijf jaren de bodemkwaliteit van de toplaag te onderzoeken. Ook kan het geotextiel rond de bergingsvoorziening dichtgeslibt raken en vervangen moeten worden. Onderhoud en monitoring zijn essentieel om ongewenst functioneren te voorkomen. Boogaard en Roest, 2020

Omdat een wadi een groenvoorziening combineert met een regenwaterbergings- en afvoervoorziening zijn vanaf het ontwerp tot de realisatie en gedurende de gehele verdere levensduur van een wadi meerdere gemeentelijke disciplines bij de wadi betrokken. En daarbij komen ook nog waterschap, ontwikkelaars, woningeigenaren en bewoners. Dit vereist afstemming niet alleen op budgettair gebied en wat aansprakelijkheden betreft maar ook tijdens de uitvoering van het onderhoud. Terwijl het grootste succespotentieel van een wadi bij de combinatie van functies ligt, ligt daar ook de grootste faalkans; hoofdstuk 10 van Boogaard et al., 2006 inventariseert de mogelijke knelpunten gedurende het planproces van initiatieffase tot beheerfase.

Bij de dimensionering van een wadi moet uitgegaan worden van het slechtste scenario dat ondersteund moet kunnen worden; in nog slechtere situaties zal schade aangericht worden door erosie en onderspoeling, aan de wadi zelf, aan infrastructuur en in het slechtste geval aan gebouwen. Leidend is dus niet alleen de bergingscapaciteit maar ook de totale waterverwerkingscapaciteit in combinatie met de potentiële schade: een verdubbeling van de berging staat niet in verhouding tot de bijbehorende aanleg- en onderhoudskosten en het benodigde ruimtegebruik, maar verkleint wel het risico op schade aanzienlijk.

Het aanleggen van een wadi is maatwerk. Desalnietemin zijn ontwerprichtlijnen opgesteld die gebaseerd zijn op de ervaring opgedaan met de eerste wadi’s in Enschede en die als uitgangs- en ijkpunt kunnen dienen bij het ontwerp van wadisystemen. Hieronder volgt eerst een samenvatting van deze ontwerprichtlijnen en vervolgens een detailvergelijking van richtlijnen in Nederland, Duitsland, Engeland en België. Bron tabellen: Boogaard et al., 2006

Tabel 27 Samenvatting van de ontwerprichtlijnen voor wadi’s

Zie voor meer informatie de pagina over wadi’s op Groenblauwe Netwerken.

Indicatieve kosten (concept)

Wadi
Uit het rapport van RIONED blijkt dat de gemiddelde kosten voor de aanleg van een wadi per strekkende meter € 157 zijn. De aanleg van een wadi kost ongeveer € 8 per m2 verhard oppervlak. Deze berekening gaat ervan uit dat er genoeg ruimte is voor de wadi en dat de wadi 2 meter breed is. Hierbij is de grindkoffer dan 1 meter breed en 25 cm hoog en gevuld met grof grind. En de zandlaag bestaat uit humusrijk zand en is 2 meter breed en 40 cm hoog. Ook zit er een drainbuis onderin van 100 mm, die omhuld is met pp. De gemiddelde kosten voor het onderhoud van een wadi komen uit op € 9,2 per m2 per jaar. Dit groenonderhoud bestaat uit preventief en correctief onderhoud. Het preventieve onderhoud kost € 7,20 per m2 per jaar en bestaat uit drie keer per week grasmaaien en zwerfvuil verwijderen, twee keer per jaar blad verwijderen en verticuteren. Het correctief onderhoud kost € 2 per m2 per jaar en bestaat uit jaarlijks de lege plekken opvullen en inzaaien, eens per twee jaar bodemverbetering aanbrengen en eens per tien jaar de toplaag vervangen.

Wadi met drainage
De KBS Toolbox laat zien dat de gemiddelde kosten voor de aanleg van een wadi met drainage € 75 per m2 zijn. Uit een evaluatie van de Enschedese wijk Ruwenbos bleek dat de aanleg van deze wadi in 2007 ongeveer € 70 per m2 kostte. Met een kleine inflatiecorrectie kom je nu dan uit op € 75 per m2. Tegelijk verschillen de kosten sterk tussen verschillende wadi’s met drainage en gebruikt TAUW lagere richtlijnen voor de aanlegkosten. De gemiddelde kosten voor het onderhoud van een wadi met drainage komen uit op € 0,75 per m2 per jaar. Normaal onderhoud van bijvoorbeeld ruw gras en gazon kan voor ongeveer € 0,50 per m2 per jaar, zo blijkt uit de cijfers van Benchmark Gemeentelijk groen 2018. In sommige jaren is er daarnaast extra werk nodig om de zoden open te houden.

Natuurvriendelijke wadi
De infographic van RVO laat zien dat de kosten voor het aanleggen van een natuurvriendelijke wadi ongeveer liggen tussen minimaal € 100 en maximaal € 145 per m3. Gemiddeld kost de aanleg dus rond € 122,50 per m3. Een natuurvriendelijke wadi hoeft maar twee keer per jaar onderhouden te worden. Dat kost ongeveer € 0,37 per m2 per jaar. De kosten zijn daarom veel lager dan bij een graswadi die in de zomer regelmatig gemaaid moet worden.

Effectiviteit

Uit onderzoek in Almere bij 6 wadi’s van 6 jaar oud zijn infiltratiesnelheden gemeten tussen de 0.19 en 6.38m/dag. Bij metingen aan 4 wadi’s van 11 jaar oud zijn infiltratiesnelheden gemeten tussen 2.2 en 16.7m/dag.
Naast de infiltratiecapaciteit draagt de bergingscapaciteit van wadi’s in belangrijke mate bij aan het voorkomen van wateroverlast. De bergingscapaciteit is niet gerapporteerd. Boogaard et al, 2021