Creëren van schaduw door bouwkundige constructies
Deze pagina opslaan als PDF?
Schaduw biedt verkoeling. Bomen zijn veruit de beste oplossing maar ook bouwkundige constructies kunnen voor meer schaduw in de stad zorgen.
Het principe van schaduw bestaat uit het afvangen van zonnestraling, zodat de energie die het oppervlak bereikt kleiner wordt. Schaduw kan de inkomende zonnestraling met een factor tien verlagen. In dat geval is er tien keer minder zonne-energie beschikbaar om de temperatuur van een oppervlak onder de boom, bijvoorbeeld de huid van iemand die in de schaduw van de boom zit, op te warmen. Het verschil in gevoelstemperatuur tussen een locatie die blootgesteld is aan de zon en een locatie in de schaduw van een boom is 3 tot 19°C (Klok et al., 2019). Schaduw is de beste manier om de gevoelstemperatuur te verlagen.
Er zijn verschillende manieren waarop steden in schaduw kunnen voorzien. Gebouwen zorgen voor veel schaduw, maar bomen zijn veruit de beste oplossing, omdat ze niet alleen voor schaduw zorgen, maar ook door verdamping bijdragen aan verkoeling. Dat neemt niet weg dat, als er geen bomen zijn, schaduw van een pergola of parasol eveneens een goede optie is als de straat weinig ruimte biedt voor vegetatie, zoals in smalle winkelstaatjes. Een voordeel van dat soort schaduwvoorzieningen is dat ze ’s avonds kunnen worden verwijderd, waardoor de in de bodem en gebouwen opgeslagen warmte kan ontsnappen en de stad sneller afkoelt.
Overzicht van bouwkundige maatregelen
Hieronder een overzicht van verkoelende bouwkundige inrichtingsmaatregelen die door hun verkoelingsprincipe effectief zijn op het schaalniveau van de stad of lokaal, en de lucht- of gevoelstemperatuur vooral overdag of ’s nachts verlagen. De opgenomen temperatuureffecten komen uit verschillende wetenschappelijke studies en presenteren waarden die op verschillende momenten op de dag, hoogtes, en afstanden tot de maatregel kunnen zijn gemeten of gemodelleerd (– betekent een te verwaarlozen effect, ?? betekent geen waarde gevonden in de literatuur). Overgenomen uit het onderzoek Kluck et al, 2020, pagina 58; zie ook daar voor de referenties in de voetnoten.
De bouwkundige maatregelen in deze tabel omvatten niet alleen maatregelen die schaduw creëren maar ook die die in verband staan met wind en met reflectie (albedo).
Bronnen: Kluck et al, 2020
Voor meer informatie zie de introductie op het thema Hitte op groenblauwenetwerken.nl.
Effectiviteit
Het creëren van schaduw door bouwkundige constructies hangt sterk af van het type constructie. Parasols en doeken zorgen voor een verlaging van de luchttemperatuur tussen de 0 en 10C. De PET wordt verlaagd met 2 tot 17 0C Kluck et al, 2020
Indicatie kosten (concept)
Voor belangrijke routes van langzaam verkeer en voor verblijfplekken is het goed als er tijdens de hoogste zonnestand in de zomer minimaal 30% schaduw is. Dat staat ook in de basisveiligheidseisen van de Metropoolregio Amsterdam en in de eisen van het Convenant Klimaatadaptief Bouwen in Zuid-Holland. De infographic van RVO laat zien dat de kosten voor het aanleggen van bouwkundige constructies om schaduw te creëren liggen tussen minimaal € 150 en maximaal € 220 per m2. Gemiddeld zijn de kosten dan € 185 per m2. Voor het beheer van deze routes en verblijfplekken zullen de kosten slechts beperkt stijgen.
